Plastic voor eenmalig gebruik wordt steeds meer een wereldwijde bedreiging voor het milieu – van de polen tot diepe oceanen en ons menselijk lichaam. De vervuiling van waterwegen leidt tot dierensterfte en microplastics komen in onze voedselketen terecht. We moeten onze aanpak veranderen: van ‘Take, Make, and Waste’ naar een circulair systeem waarbij producten worden ontworpen voor hergebruik met minimaal waardeverlies of milieuschade. Toch denken consumenten vaak dat het recyclen van single-use plastic duurzamer is dan hergebruik van plastic verpakkingen. Helaas zijn ze op het verkeerde been gezet! In dit artikel lees je waarom hergebruik de duurzaamste oplossing is – met input van Tijl Couzij (ITGWO), Camille Guitteau (Co-Founder & Director, Bye Bye Plastic), Alan Cambell (Technical Director, The LCA Research) en Emmy van Daele (Project Manager, Mission Reuse).

Hoezo is hergebruik de duurzaamste oplossing?

Alan Campbell doet sinds 1985 onderzoek naar de milieubelasting van single-use plastics – en sinds 2005 ook naar herbruikbare alternatieven. Hij legt uit hoe Life Cycle Assessments in elkaar zitten, en hoezo wij hieruit bepaalde conclusies kunnen trekken: “Een vergelijkende LCA-studie richt zich op twee producten die dezelfde functie vervullen (bijv. twee drinkbekers, in plaats van beker met fles vergelijken) – in situaties waarin beide opties in gelijke mate beschikbaar en levensvatbaar zijn. In onderstaande afbeeldingen zie je de vele factoren die in deze onderzoeken worden meegenomen, en dat de ring (‘life cycle’) voor hergebruik veel kleiner is dan voor eenmalige recycling.”

“Keer op keer zien wij dat de break-evens (na hoeveel hergebruik is de milieu-impact lager t.o.v. recycling) vrij laag zijn, ook bij bekers. Laten we zeggen dat een bierbeker gemaakt is van een efficiënt materiaal zoals gerecycled polyester. Het grootste deel van de ecologische voetafdruk van de beker die je weggooit, is niet het materiaal, maar de processen. Elke keer dat je een wegwerpbeker gebruikt, gooi je dus een groot deel van zijn voetafdruk weg, omdat je een nieuwe moet maken. Wanneer je deze beker maakt, moet je het granulaat aanschaffen, je moet het drogen, je moet het extruderen en thermovormen, er komt allerlei transport bij kijken en er gaat veel energie in zitten. Dit zijn de soort dingen waar we rekening mee moeten houden op het gebied van eenmalig gebruik. Als het gaat om de herbruikbare beker, behouden we zijn vorm, behouden we zijn functie, want hij wordt niet vernietigd. We doorlopen alle processen (life cycles), maar je raakt het product niet kwijt. Vanuit een milieuoogpunt is dit dus een zeer sterk argument voor hergebruik, en ik ben heel blij dat de EU dat onlangs heeft ingezien.”

Er zijn (nog) niet bijzonder veel praktijkervaringen van het gebruik van herbruikbaar servies  op festivals van middel- tot grote schaal. Tijl Couzij brengt hier sinds in de festivalzomer 2022 verandering in. Wat zijn de grootste leerpunten van de pilot die plaatsvond op Into the Great Wide Open?

Tijl: ”De meeste festivals hebben geen herbruikbaar systeem voor (warme) drinkbekers, servies en bestek, althans niet in Nederland. Daarom hebben we gedurende dit seizoen een pilot uitgevoerd om over te stappen naar herbruikbaar materiaal – zowel frontstage als backstage – bij DGTL, Castlefest en Into the Great Wide Open (zie hier). Bij ITGWO werden ongeveer 200.000 herbruikbaar items ingezet, waardoor ruim 300.000 items voor eenmalig gebruik bespaard konden worden – items die anders zouden zijn weggegooid en verbrand. Behalve wat servetten, papier en (composteerbare) rietjes hadden we dus geen wegwerpartikelen meer. Dat was een van de belangrijkste punten om dit uit te proberen.”

“Daarnaast was een van de dingen waar we naar streefden dat dit een positieve ervaring zou zijn voor bezoekers, cateraars en de festivalorganisaties – en uit ons publieksonderzoek blijkt dat ongeveer 95% van de mensen echt genoten heeft van het systeem, vooral vanwege de bruikbaarheid ervan (het is een stevig materiaal) en het uiterlijk (esthetischer dan artikelen voor eenmalig gebruik). Mensen waren blij dat ze niet hoefden bij te dragen aan een enorme berg plastic afval. Dit was het hoogtepunt voor ons: we kregen zoveel lof en enthousiasme van de mensen die dit gebruiken – en we realiseerden ons ook dat we als industrie op een punt zijn komen waarop blijkbaar iedereen op dit soort systemen zit te wachten.”

Waar liggen de uitdagingen bij het overstappen naar een systeem zonder wegwerpplastic?

Tijl: “Ten eerste in de organisatiefase: je moet iedereen overtuigen dat dit systeem gaat werken. Vooral omdat je je bemoeit met de zaken van cateraars, die uiteindelijk financieel getroffen worden als het niet werkt. Daarnaast is het systeem zelf – denk aan terughalen, inzamelen en sorteren – een behoorlijke uitdaging, maar tegelijkertijd is dit ook heel goed te doen. We hebben de eindcijfers nog niet, maar het verlies aan herbruikbare items was minder dan 5%. Een relatief laag percentage, al helemaal voor een eerste keer, en zonder recycle token- oftewel statiegeldsysteem. Voor de bekers maken we overigens wel gebruik van een statiegeldsysteem.

Daarnaast zal de discussie op de lange termijn uitgebreid moeten worden. Het is immers niet alleen een uitdaging van eenmalig gebruik vs. herbruikbaar, het is eveneens een uitdaging van fossiele grondstoffen. Het gaat over onze consumptiecultuur, over onze gezondheid, over de gezondheid van onze ecosystemen. Dit is iets waar Bye Bye Plastic zich mee bezighoudt: inmiddels zijn er enorme onderwerpen die moeten worden aangepakt en opnieuw moeten worden bekeken. De organisatie helpt anderen om richting een circulaire mindset te gaan, en afval ‘by design uit te faseren. We moeten ons realiseren dat afval een probleem is, en brainstormen over nieuwe structuren en systemen die afval doen voorkomen. We moeten vooruit, en we hebben nieuwe materialen nodig: nieuwe manieren om te produceren wat ooit bekend stond als plastic.

Hoe zit het met de regelgeving, wat kunnen event-organisaties verwachten? 

De EU-wetgeving is de SUP-richtlijn (Single Use Plastics Directive). Hieronder vallen bijvoorbeeld de rietjes die werden verboden, maar daarnaast bestaat ook de Packaging and Packaging Waste Directive).

In eerste instantie zijn dit richtlijnen: dit betekent dat er op Europees niveau gemeenschappelijke basiselementen worden vastgesteld, maar er zijn altijd aanvullende elementen op het nationale implementatieniveau. Emmy van Daele legt uit: “Op Europees niveau geldt vanaf 2024 een ‘Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR) voor drinkbekers en voedselverpakkingen’ – in Nederland zijn er nieuwe regels en voorschriften van kracht vanaf volgende zomer. In 2025 en in 2026 komt er een evaluatie, er wordt immers gestreefd naar een totale plastic-reductie van 40%. Daarom zal de nationale implementatie van deze richtlijn worden geëvalueerd en indien nodig zal aanvullende wetgeving worden ingevoerd.” Mogelijk wordt de verpakkings- en verpakkingsafvalrichtlijn regelgeving, wat betekent dat er Europese metingen zouden komen, en een enorme focus op herbruikbare materialen met doelstellingen voor hergebruik. Hoe dan ook: de nieuwe wetgeving staat voor de deur – voor festivalorganisaties betekent dit dat er bij de start van het volgende festivalseizoen al nieuwe regels gelden.

Door de EU-regelgeving is de richting duidelijk, en de Nederlandse implementatie geeft duidelijk aan dat het tijd is om de volgende stappen te zetten. Maar is de sector klaar voor de nieuwe regeling?

De implementatie van de nieuwe wetgeving staat voor de deur: de regeling treed komend seizoen al in, en dat heeft invloed op evenementen die georganiseerd gaan worden. Camille Guitteau (Co-Founder & Director, Bye Bye Plastic) zegt: “Het is absoluut noodzakelijk dat dit bij iedereen ‘top of mind’ staat. Als je nu keuzes maakt op het gebied van voedsel- en drankverpakkingen, hou dan vooral rekening met de nieuwe regels”. Tijl Couzij vult aan: “Maak nu de overstap! Of we als hele sector klaar zijn om aan de naderende regelgeving te voldoen, dan denk ik: op dit moment niet. We moeten echt gaan versnellen. Door de pilot van afgelopen seizoen is Into the Great Wide Open nu één van de koplopers als het gaat om dit soort duurzame innovatie in de festivalsector. En hoewel dit past bij de identiteit van de organisatie, wat we doen en wat wij leuk vinden, hebben zelfs wij moeite om binnen de nieuwe regelgeving te gaan passen – en dan hebben we het nog niet eens gehad over degenen die nog niet zijn begonnen. De urgentie is énorm groot en de sector moet behoorlijke stappen zetten. Mijn advies is dus: kijk naar de mogelijkheden van herbruikbaar servies, of begin met het makkelijke, laaghangende fruit (zoals bijvoorbeeld plastic flesjes elimineren). De meeste stappen onderweg naar een duurzaam festival zijn al eerder bewandeld – en hoewel ze misschien niet allemaal even gemakkelijk te bereiken zijn, is elke stap belangrijk. Dus doe het, kom in actie!”.