Van Afval naar Grondstof

Op 1 april was het Dutch Overshoot Day – dat betekent dat het jaarlijkse budget van de natuur is opgebruikt. Als iedereen zou consumeren zoals in Nederland, zou de mensheid vier Aardes nodig hebben. Bovendien zorgt het winnen en verwerken van grondstoffen tot producten voor ongeveer de helft van de CO2-uitstoot wereldwijd en veroorzaakt wereldwijd 90% van het biodiversiteitsverlies en 90% van de waterschaarste. Dat is niet houdbaar.

Het Nederlandse kabinet heeft zich in het Grondstoffenakkoord ten doel gesteld in het om in 2030 een halvering van het gebruik van grondstoffen te bereiken (ten opzichte van 2016) en in 2050 een volledig circulaire economie te hebben. Best een uitdaging! In dit artikel geven we samen met VANG Buitenshuis een overzicht van bestaande regelgeving, ontwikkelingen in de toekomst en praktische tips voor evenementen. 

Wet- en regelgeving

Veel nationale regels rond afval en grondstoffen zijn gebaseerd op verschillende Europese regels en beleidsstukken: de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen, EU Verordening kritieke grondstoffen, het EU actieplan voor een circulaire economie, de Richtlijn voor Ecodesign, en de aankomende regels voor het recht op reparatie. 

In Nederland is de wet- en regelgeving verder uitgewerkt in het Landelijk Afval Plan (LAP3). Dit beschrijft het beleid voor traditionele afval activiteiten zoals inzamelen, recyclen, verbranden en storten. LAP3 is uitgewerkt in sectorplannen voor de verschillende afvalstromen. Op de LAP3-website kun je zoeken naar een afvalstroom, bijvoorbeeld brandblussers, groenafval of kunststof. 

Vanaf 2025 wordt LAP3 opgevolgd door een nieuw, ambitieuzer plan: het CMP1, het circulair materialenplan. Het grootste verschil met LAP3 is dat het CMP1 meer gericht is op de transitie naar de circulaire economie. Goed afvalbeheer blijft de focus. Wel wordt in het CMP1 meer nadruk gelegd op meer circulaire principes uit de R-ladder. Dit is een goede ontwikkeling – immers is het afval van één organisatie waardevolle grondstof voor de ander.

Wat betekent dit voor evenementen?

Als evenement moet je ook eenmalige afvalstromen scheiden boven een bepaalde hoeveelheid, bijvoorbeeld meer dan 3 m3 hout, meer dan 3 m3 GFT of meer dan 3 m3 textiel, dan 10 matrassen. Voor metaal, kunststof en hout is nascheiding toegestaan (door je afvalverwerker bijvoorbeeld), mits de nascheiding zeker is en de kwaliteit en het volume van de stromen vergelijkbaar zijn als of ze gescheiden waren aan de bron. Afval dat je altijd moet scheiden zijn bijvoorbeeld batterijen, elektrische en elektronische apparatuur, metalen, groenafval, veegafval, glas of papier en karton. Kleine apparaten, lampen en/of batterijen mogen in een milieubox mits ook deze wordt nagescheiden. Gevaarlijke afvalstoffen moeten altijd gescheiden gehouden worden van elkaar en van andere afvalstoffen. 

Bedrijfsafval dat je altijd moet scheiden

Een compleet overzicht hiervan is te vinden via de afvalwijzer voor bedrijven. Hier kunnen bedrijven achterhalen welke afvalstromen gescheiden moeten worden. Hoewel deze tool vooral gebruiksvriendelijk is voor evenementen op vaste locaties, kunnen ook evenementen die jaarlijks plaatsvinden hier belangrijke informatie uithalen: deze gegevens gelden voor iedereen.

Blikjes, flessen, plastic bekers en servies

Blikjes en flesjes zijn opgenomen in het landelijke statiegeldsysteem. Bij Statiegeld Nederland kun je onder andere labels, bags en sluitstrips bestellen voor een correcte inname. In dit artikel lees je daarnaast alles over het activatiepakket met mobiele innamemachines of opruimteams.

En dan is er natuurlijk nog de nieuwe regelgeving voor wegwerpplastic (SUP-regeling). Hergebruik van bekers en servies wordt daarmee de nieuwe norm. Indien je een ontheffing aanvraagt bij ILT, is het gebruik van recyclebare plastic bekers (PET of rPET) ook toegestaan. Lees hier over alles in de toolkit Wegwerpplastic op Evenementen.

Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid

Ook jouw leveranciers hebben te maken met wet- en regelgeving met als doel om minder grondstoffen te gebruiken en afval terug te brengen. Fabrikanten van een aantal producten hebben een zogenaamde Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV). Dit houdt in het kort in dat een producent (of importeur) verantwoordelijk is voor de inzameling en verwerking, als een product het einde van de levensduur heeft bereikt.

Op dit moment gaat het om deze producten:

1.   Elektrische en elektronische apparatuur
2.   Batterijen en accu’s
3.   Auto’s
4.   Autobanden
5.   Verpakkingen
6.   Wegwerpplastic

Een leverancier of producent van verpakkingen (bijvoorbeeld plastic wegwerpbekers of voedselverpakkingen) en wegwerp plastic (bijvoorbeeld tabaksfilters, vochtige doekjes en ballonnen) moet zich bij Rijkswaterstaat aanmelden en betaalt mee voor het opruimen van zwerfafval.

De R-ladder

Het belangrijkste instrument binnen jouw grondstoffenplan is de R-ladder, gebaseerd op de ladder van Lansink. Over het algemeen geldt, hoe hoger op de ladder, hoe beter, soms is een combinatie van tredes beter. ​Er zijn verschillende versies van de R-ladder,  de kortste versie komt neer op Refuse – Reuse – Recycle.

Refuse, een materiaal dat je niet inkoopt, geeft ook geen afval. Denk ook aan producten zonder verpakkingsmateriaal.

Rethink, werk samen met leveranciers aan een duurzaam productontwerp (ecodesign), of denk aan een Product as a Service (PaaS), Pay per Use of een product huren of lenen zoals bijvoorbeeld een tent op een festivalcamping.

Reduce, werk samen met leveranciers om minder materiaal te gebruiken, een product modulair te maken of gerecyclede grondstoffen te gebruiken. Ook het verlengen van de levensduur door preventief onderhoud hoort hierbij. Denk bijvoorbeeld aan je stage design.

Re-use, hergebruik van gebruikte producten, tweedehands, statiegeldsysteem, inzamelmogelijkheid, koop met terugkoopgarantie bijvoorbeeld van merchandise.

Repair, verlengen van de levensduur door reparatie, modulair ontwerp zodat gebruiker zelf onderdelen kan vervangen. Denk bijvoorbeeld aan decoratiematerialen.

Recycle, uit elkaar halen of vermalen en materialen verwerken tot nieuwe grondstoffen met gelijkwaardige toepassing van monostromen zoals metaal, papier of glas. Recycling kan laagwaardig (downcycling zoals gemengd glas, kunststoffen of hout) of hoogwaardig (upcycling bijvoorbeeld organische (biobased) reststromen tot bouwmaterialen). Hoogwaardig heeft natuurlijk de voorkeur.

De laatste, niet circulaire, trede is ‘recover’; het verbranden van afval met energieterugwinning, composteren of vergisten. Dit heeft niet de voorkeur.

Helpdesk en praktische tips

Vragen over welke afval/materiaal stromen jij gescheiden kunt inzamelen voor jouw evenement? Bekijk de Helpdesk Afvalbeheer – LAP3 en de website van VANG Buitenshuis waar tal van praktische voorbeelden te vinden zijn. Denk daarbij aan pictogrammen voor afvalscheiding, een poster toolbox, een kieswijzer voor afvalbakken en een verbindend beeldmerk.