Update: 16 november 2023

Het succes van een afvalvrij, ook wel circulair, bekersysteem, is onlosmakelijk verbonden met een goed retoursysteem. Dit is de belangrijkste conclusie van het onderzoek naar de milieu-impact van herbruikbare- en recyclebare bekersystemen dat we in 2020 publiceerden. Daarnaast laten de resultaten van de pilots, die in 2019 door verschillende Plastic Promise koplopers zijn uitgevoerd, zien dat met een goed retoursysteem tot 98% van de bekers en flesjes ingezameld kan worden. Zonder retoursysteem is (handmatige) nascheiding onvermijdelijk en komt niet meer dan 0-75% retour. Met aankomende veranderingen in regelgeving en niet te vergeten de kritische blik van bezoekers, is de implementatie van een retoursysteem een belangrijke stap voor toekomstbestendige evenementen.

In dit artikel geven we inzicht in de voor- en nadelen van verschillende soorten retoursystemen om je te helpen bij het implementeren van een afvalvrij bekersysteem waarbij de bekers en flesjes ook daadwerkelijk terugkomen voor hergebruik en/of recycling.

Hergebruik- of recycling
Festivals, sportevenementen, beurzen, congressen, jaarmarkten en kermissen. Zoveel verschillende evenementen, elk met andere uitdagingen. Een afvalvrij bekersysteem kent daarom twee varianten: hergebruik of recycling. In beide gevallen geldt: zonder retoursysteem geen bruikbare retouren. Meer informatie over de verschillende systemen lees je in de Plastic Promise toolkit. Een retoursysteem is ook toepasbaar op herbruikbare of recyclebare draagtrays en voedselverpakkingen.

Statiegeldverplichting kleine flesjes en blikjes
Met ingang van 1 juli 2021 geldt een statiegeldverplichting op water en frisdrankhoudende kunststof flessen tot 3 liter. Dit betekent dat je als organisator €0,15 statiegeld betaalt voor elk flesje dat je inkoopt. Om te voorkomen dat dit een enorme extra kostenpost wordt zal het statiegeld doorbelast moeten worden aan de bezoeker. Sinds 31 december 2022 wordt er ook statiegeld op blikjes geheven. De invoering van een retoursysteem biedt daarom een oplossing, ook op lange termijn.

Borg of retourmunt?
Er zijn verschillende soorten retoursystemen, we nemen je mee in de twee meest voorkomende systemen: de eerste is een monetair systeem waarbij de bezoeker een borgbedrag betaalt, de tweede is een systeem waarbij een retourmunt ervoor zorgt dat de bekers en flesjes op de gewenste manier terugkomen.

Borg
Bij de inzet van een borgsysteem betaalt de bezoeker een borgbedrag bij de bestelling van het eerste drankje, de beker wordt bij de volgende bestelling weer ingeleverd en de bezoekers ontvangt een nieuwe, schone beker. Bij vertrek wordt het borgbedrag terugbetaald. Het is belangrijk dat het borgbedrag hoog genoeg is: minimaal 1 euro tot maximaal de prijs van een consumptie. Niet alleen om de kosten van een gemiste beker te dekken, maar juist ook om de beker extra waarde te geven. Op die manier zien bezoekers eerder het belang in van het terugbrengen van de beker en belanden de bekers niet op de grond. Hierdoor krijgen bekerrapers ook geen kans om geld te verdienen aan het inzamelen van bekers. Een monetair borgsysteem werkt in de praktijk goed in combinatie met herbruikbare bekers omdat bezoekers eerder een borgbedrag accepteren voor een herbruikbare bekers dan voor recyclebare wegwerpbekers. Daarnaast is het minder fraudegevoelig omdat herbruikbare bekers beter op herkomst te controleren zijn en niet in o.a. de supermarkt  verkrijgbaar zijn, dit in tegenstelling tot wegwerpbekers. Leidens Ontzet heeft in 2019 als eerste, gratis toegankelijk, stadsbrede evenement laten zien dat een borgsysteem tot een retourpercentage van maar liefst 98,2% kan leiden. 

Contant, munten of cashless?
Houd bij de keuze voor het betaalsysteem rekening met het innen en terugbetalen van het borgbedrag. Kies je voor een contante terugbetaling? Zorg er dan voor dat het borgbedrag niet om veel wisselgeld vraagt, denk bijvoorbeeld aan 1 euro. Werk je met een cashless systeem dan vindt de betaling achteraf via de bank plaats en is het niet nodig om met afgeronde bedragen te werken. Er is zeker behoefte aan betrouwbare (en betaalbare) oplossingen om retourbetalingen uit te kunnen voeren. Heb jij een goede oplossingen of ideeën? Laat het ons dan weten via info@plasticpromise.nl .

Fraude voorkomen
Om fraude te voorkomen is het verstandig om aan de bar niet meer bekers retour te nemen dan het aantal bestelde consumpties. Retourbetalingen vinden dan alleen plaats bij  speciale beker inleverpunten, waar een maximaal aantal in te leveren bekers per bezoeker gehanteerd kan worden. Duidelijke communicatie met zowel personeel als bezoekers is hierin een belangrijke vereiste.

Het nieuwe rondje
De inzet van een afvalvrij bekersysteem vraagt voor sommige evenementen om een ‘cultuurverandering’ bij het halen van een rondje. De oplossing? Lege bekers meegeven aan degene die een rondje haalt of naar voorbeeld van Leidens Ontzet en de Gentse Feesten: de introductie van de pitcher voor het ‘nieuwe rondje’. Met een borgbedrag van bijvoorbeeld €5,- schenk je de beker van je vrienden vol met een pitcher of kan.

Retourmunt
Omdat de retourbetaling niet altijd makkelijk te organiseren is én fraudegevoelig kan zijn, kiezen organisaties steeds vaker voor een alternatief: de retourmunt. Bezoekers ontvangen een gratis retourmunt bij de entree. Bij de eerste bestelling ontvang je in ruil voor de munt een beker of flesje en bij de volgende bestelling wordt deze omgewisseld voor een nieuwe, schone beker. Ben je de beker kwijt? Dan koop je een nieuwe beker aan de bar.

Een niet-monetair systeem met een retourmunt werkt in de praktijk goed in combinatie met zowel herbruikbare als recyclebare bekers. Een van de voordelen is dat het niet fraudegevoelig is omdat de beker geen monetaire waarde vertegenwoordigd. Ook hier krijgen bekerrapers geen kans. Er is ook een nadeel: wanneer er geen terugbetaling plaatsvindt, ontbreekt er voor bezoekers de motivatie om de laatste beker, flesje of blikje terug te brengen.

De laatste bekers en flesjes
De inzet van bekerteams kan voorkomen dat de laatste bekers en flesjes op de grond belanden. De (vrijwillige) teams zamelen actief bekers in, gedurende de dag in ruil voor een retourmunt en tegen het einde mogelijk in ruil voor een incentive zoals een actiecode waarmee korting op tickets voor het volgende event wordt vergeven. Let in dat geval op dat je die code niet op plastic laat drukken, dan gaat dit materiaal alsnog verloren omdat bezoekers dit mee naar huis nemen.

Een sympathieke optie is het plaatsen van inleverboxen waar bezoekers hun beker kunnen doneren aan een goed doel. Zorg ervoor dat dit begeleid wordt door bekerteams om te voorkomen dat de boxen vervuild raken met afval. Zonder toezicht levert dit gegarandeerd een vervuilde stroom op. Deze optie werkt natuurlijk alleen als de beker een waarde vertegenwoordigt, communiceer dit duidelijk richting bezoekers.

Lees hier hoe Awakenings  maar liefst 92% van de recyclebare bekers retour wist te krijgen door de inzet van een retourmunt. Ook festivals als Loveland en Dekmantel hebben in 2019 al laten zien dat een retoursysteem in de vorm van een retourmunt werkt.

Recyclebaar bekersysteem op openbare evenementen
Voor openbare, gratis toegankelijke evenementen brengt de inzet van een recyclebaar bekersysteem in combinatie met een gratis retourmunt enkele uitdagingen met zich mee. Voor het (eenmalig) verstrekken van een retourmunt is entree controle nodig, dit voorkomt dat bezoekers meerdere retourmunten kunnen ontvangen. Verkoop van de eerste beker kan hier een oplossing voor zijn maar houd er rekening mee dat  fraude op de loer ligt. Recyclebare bekers zijn in vele vergelijkbare varianten verkrijgbaar in o.a. de supermarkt. Indien de beker geen monetaire waarde vertegenwoordigt zal fraude zich niet vertalen in verlies in euro’s maar in uitval bekers. Er zijn bij ons nog geen succesvolle pilots bekend, heb jij een goed idee om de uitdagingen tackelen? Laat het ons weten via info@plasticpromise.nl.

Niet retour is niet duurzaam
In beide systemen zit er een verdienmodel in de bekers die niet retour komen. Dit maakt het in veel gevallen mogelijk om een afvalvrij bekersysteem betaalbaar of zelfs kostenneutraal te implementeren maar het staat haaks op de duurzaamheidsdoelstellingen. Want een beker die het systeem verlaat kan niet meer worden hergebruikt of gerecycled. Een beker verkopen en geen retourbetaling faciliteren, zorgt voor een enorm verlies in bekers en is dus geen duurzame keuze!

Er zijn wel andere mogelijkheden om de kosten van een dergelijk systeem te drukken. Bijvoorbeeld door minder borg retour te betalen dan bezoekers initieel betaald hebben. Dit is, voornamelijk voor gratis toegankelijke evenementen, acceptabel voor bezoekers.

Meten is weten
Voor welk systeem je ook kiest, zorg voor een sluitende administratie. Want meten is weten en alleen dan weet je hoe je de plannen bij kan sturen voor een beter resultaat. Kies je voor hergebruik? Tel dan het aantal bekers bij ontvangst en ook het aantal bekers dat retour is gekomen om het uitvalpercentage vast te kunnen stellen en daarmee ook de vergoeding die de bekerleverancier doorbelast voor de vermiste bekers. Ook bij recycling wil je weten hoeveel bekers er niet retour zijn gekomen. In het geval van kleine flesjes kost elke flesje dat niet terugkomt €0,15 cent, noteer dus zorgvuldig wat er wordt ingeleverd om misverstanden te voorkomen.

Communicatie
Zorg voor heldere communicatie over de inzet van een retoursysteem, zodat je bezoekers weten wat ze kunnen verwachten. Denk daarbij aan website en social media, signage bij de barren en programmaboekje en/of app.

Drankmerken groot voorstander van retoursystemen
Sta je in de startblokken om weer een evenement te organiseren en wil je op een duurzame manier voldoen aan wet & regelgeving? Kies dan voor een afvalvrij bekersysteem met retoursysteem zodat de bekers en flesjes ook daadwerkelijk terugkomen voor hergebruik en/of recycling. Ga hiervoor ook het gesprek aan met je drankpartners en -leveranciers. Plastic Promise koplopers als Coca-Cola, Heineken, Bavaria, ABInBev, Grolsch en Vrumona zijn groot voorstander van retoursystemen en adviseren organisatoren om hiermee aan de slag te gaan.