Van audiodescriptie en prikkelarme vertoningen tot luisterondersteuning en films zonder dialogen: IDFA maakt het festival op verschillende manieren zo toegankelijk mogelijk. In dit interview spreekt Kauthar Bouazzati met Jasminka Beganovic over inclusiviteit en toegankelijkheid van de 34e editie van het festival in Amsterdam.

Om mee te beginnen: op de website van het IDFA staat dat jullie een inclusieve festivalervaring willen bieden. Waarom vindt de organisatie dat belangrijk?

IDFA wil een onafhankelijk platform zijn waar filmmakers een publiek kan vinden voor creatieve documentaires. Daarom stimuleert het de productie en distributie van een breed scala aan documentairefilms, met een grote nadruk op het bevorderen van inclusiviteit en door een stem te geven aan ondervertegenwoordigde filmmakers. Het streven is om publiek en professionals meerstemmige perspectieven te bieden, bekend te maken met het onbekende en dat van context te voorzien. IDFA is ervan overtuigd dat een inclusieve benadering die diverse perspectieven oplevert, leidt tot een verrijking van het documentairegenre en daarmee tot een rijkere bron van informatie en reflectie voor iedereen. 

Als er hard gewerkt wordt aan een brede representatie van filmmakers binnen het filmprogramma, dan is een inclusieve festivalervaring een logische volgende stap. 

Op welke manier proberen jullie een zo breed mogelijke groep mensen te betrekken bij het IDFA? 

Hiervoor is niet een manier te benoemen, omdat mensen via meerdere wegen bij IDFA terechtkomen. Waar men bij publieksbereik vaak het eerste aan denkt is publiciteit, waarmee IDFA goed zichtbaarheid is op straat, in de media en online. Naast de zorgvuldige selectie van films bestaat het opstellen van het festivalprogramma uit het verbinden van deze films met inhoudelijke partners en locaties. Dit zijn partijen die elk een eigen achterban hebben, voor wie passende IDFA-films worden geselecteerd. Denk hierbij aan grote bedrijven, non-profit organisaties, culturele instellingen, scholen en diverse media. Door een programma samen met hen vorm te geven, krijgt een film weer een andere context die interessant is voor ander publiek. 

Hoe komen jullie erachter wat bezoekers nodig hebben om van het IDFA een fijne en obstakelvrije ervaring te maken?

Er is een onderzoek gedaan door een onafhankelijk bureau om in kaart te brengen tegen welke obstakels ons publiek aanloopt. Dat leverde een aantal verbeterpunten op. Onze bezoekers vormen een belangrijke informatiebron, naast medewerkers en de partners met wie we samenwerken. Daarnaast hebben organisaties ons geadviseerd hoe bepaalde obstakels weggenomen kunnen worden en welk stappenplan past binnen de mogelijkheden van IDFA.

Wat voor voorbereidingswerk gaat eraan vooraf? Tegen wat voor problemen loop je aan? 

Simpel gesteld is er een jaar nodig voor de voorbereiding van een festival. Deze voorbereiding betreft een herijking binnen de programmeringsaanpak, de selectieprocedure zelf – IDFA ontvangt jaarlijks zo’n 3500 inzendingen waar ongeveer 250 documentaires uit geselecteerd worden – het plannen van alle logistiek om de selectie in de festivalstructuur te gieten met meer dan 1200 filmvoorstellingen, verschillende live events, een tentoonstelling en programma’s voor professionals en scholieren. Dit vergt flink wat voorbereiding, waarbij altijd bekeken moet worden welke obstakels er zijn en hoe deze weggenomen kunnen worden. De grootste kracht van IDFA – het diverse programma van over de hele wereld – vormt hierin ook soms ook een obstakel. Het merendeel van de films zijn premières die vaak vlak voor het festival af zijn. Extra voorzieningen als audiodescriptie of ondertiteling voor doven en slechthorenden zijn meestal pas af bij de bioscooprelease van een film. Bovendien levert de wens om deze voorzieningen aan te bieden in een internationaal programma weer nieuwe vragen op. Wat voor audiodescriptie is bij het IDFA publiek nodig voor een film die in het Koreaans of Spaans gesproken is? Kies je bij een talk met een Engelstalige spreker en een grotendeels Nederlands publiek voor een gebarentolk of zoek je een manier om het live te ondertitelen? 

IDFA staat binnen de internationale filmwereld bekend als een prettig toegankelijk festival omdat veel festivallocaties op loopafstand van elkaar liggen en het festival een relatief informele sfeer ademt, vergeleken met de grote rode loper festivals. Een vierhonderd jaar oude binnenstad met smalle straten, oude theaters  en gebrek aan parkeergelegenheid vormt een prachtig decor voor een festival, maar zit tegelijk vol obstakels voor mensen die minder goed ter been zijn of in een rolstoel zitten.

Ook aan de communicatieve kant komt er wat bij kijken. Hoe zorgen jullie ervoor dat de informatie toegankelijk is voor bezoekers en bij de doelgroep waar het om gaat terechtkomt?

We verzamelen alle informatie met betrekking tot locaties, films (ondertitels of films zonder dialogen), extra voorzieningen of speciale screenings op een centrale pagina binnen de website: idfa.nl/toegankelijkheid. We noemen deze zaken ook in ons programma magazine, en benaderen actief organisaties die een passende doelgroep bereiken. Dit gaat zowel via directe benadering als via social media. We merken dat dit tot nu toe goed opgepikt wordt. Voor volgend jaar wordt de toegankelijkheid van de website zelf ook onder de loep genomen. Hiermee hopen we weer een mooie stap binnen een inclusievere festivalervaring te maken.

Wat is de belangrijkste feedback die jullie krijgen van mensen met een beperking? 

​Zorg dat je duidelijk communiceert over wat voor wie toegankelijk is. Ook komt er belangrijke feedback van filmmakers, die aangeven het belangrijk te vinden hun documentaires ook toegankelijk te maken voor een publiek met een visuele of auditieve beperking.

Wat zijn de tips die je andere festivals zou meegeven om hun evenement zo toegankelijk mogelijk te maken? 

We kregen een goede tip van een collega bij het One World festival in Praag: begin ergens, luister goed, wees bereid te leren en realiseer je dat toegankelijkheid een lange adem nodig heeft.  Je organisatie heeft tijd nodig om alle processen bij te stellen en je publiek heeft tijd nodig om je te vinden. 

Beeld in de header is van het IDFA